Boerentroonrede 2024: Stikstof is niet schadelijk bij landbouw begrensd door levensprocessen
In zijn Boerentroonrede spreekt biodynamische akkerbouwer Meine Koopmans de wens uit dat het landbouwbedrijf van de toekomst meer is dan een productiebedrijf. Dat het vooral een plek is met een eigen, levende landbouwcultuur in directe verbinding met de omgeving en de mensen. De troonrede is een initiatief en samenwerking van Demeter en BioAcademy en vormde de opening van de BioKennisweek 2024.
Lees via deze link de complete tekst van de Boerentroonrede 2023
Een florerend bedrijf, verbonden met de gemeenschap
Zelf heeft Meine door het leren waarnemen van levensprocessen een florerend bedrijf vormgegeven: De Novalishoeve op Texel. Met o.a. veeteelt, akker- en tuinbouw, een zorgtak, een restaurant, winkel, ijsmakerij, bakkerij en oesterzwammenteelt. Alles in nauwe verbinding met de lokale gemeenschap. Meine en zijn team worden niet rijk van de manier waarop zij landbouw willen bedrijven, maar dat hoeft ook niet. Het is een financieel gezond bedrijf, dat open staat voor vele ideeën om het bedrijf te versterken en onderdeel is van de samenleving. In een houtwerkplaats, wordt me medebewoners banken gemaakt, die in de staatsbossen van Texel terecht komen. De oesterzwammen worden weer gekweekt op koffieresten uit restaurants. Samen met vakmensen uit de omgeving worden verschillende klussen op het eiland opgepakt. En het hele jaar zijn bezoekers welkom om deze bedrijvigheid en schoonheid van gezonde landbouw te ervaren.
De aarde is uniek in levensprocessen maar ons denkkader is mechanisch geworden
Meine start zijn troonrede door te memoreren hoe uniek het is dat wij op de aarde kunnen leven, dat in ons zonnestelstel op precies de juiste plek staat én een tikkeltje scheef zodat alle ritmische verschijnselen konden zorgen voor het ontstaan en het behoud van het leven en de mogelijkheid tot verdere ontwikkeling hiervan. Als mensen hebben wij in de laatste honderden jaren natuurwetten doorvorst en met deze kennis machines en apparaten gebouwd. Vervolgens is deze mechanisering en technologie ons leven steeds verder gaan bepalen. Daarmee doen we de oorspronkelijke vormen van een levend landschap teniet en zien we het allerbelangrijkste, het leven zelf, over het hoofd.
Door met ruilverkaveling alles recht te trekken en percelen te vergroten zijn bosjes, hagen, meanderende sloten verdwenen, allen heel belangrijk voor het leven. Door het dempen van poelen en recht trekken van sloten, verliest het landschap zijn levendige samenhang en ook zijn ruimte voor wilde planten, vogels en insecten. Landbouw en voeding werden onderdeel van een mechanisch denkkader, inclusief de angst voor het levende. Bijvoorbeeld voor het drinken van rauwe melk. En in plaats van onze weerstand te versterken en te vertrouwen op de veerkracht van levende systemen, is ons onderzoek en onderwijs gericht op het bestrijden van ziekten en plagen, zonder de echte oorzaken te onderzoeken. Meine vindt dat landbouw zelfs bij het Ministerie van Volksgezondheid zou moeten horen, omdat het moet werken aan gezondheid van de aarde, van onze omgeving en gezondheid voor planten, dieren en mensen.
Stikstof is nooit schadelijk als het is opgenomen in levensprocessen
Voor boeren is het dan ook belangrijk om ziekten en plagen te doorgronden en waar te nemen welke disbalans hieraan ten grondslag ligt. Het huidige stikstofprobleem, ‘stikstofspook,’ aldus Meine, waart in onze maatschappij rond maar is in feite een levensproces en onderdeel van allerlei andere levensprocessen. Er wordt vaak gesproken over ammoniak en nitraat, in werkelijheid vormen deze verbindingen stadia uit een levensproces. Stikstof is een verbinder en in de natuur levert dit nooit problemen op. Zolang stikstof is opgenomen in levensprocessen, is ze nooit schadelijk.
Het loopt wel flink uit de hand als wij als samenleving dit kringloopproces dusdanig verstoren. Bij overbemesting en veestallen waar stikstof niet gebonden wordt. Het zijn niet alleen de boeren en industrieën die deze problemen veroorzaken maar vooral wijzelf. Consumenten zullen zich moeten gaan verdiepen in hoe stoffen als bijv. stikstof een rol vervullen in levensprocessen en bewuste keuzes maken door producten te kopen die dit niet verstoren.
Bij het volgen van de werkelijke loop van het stikstof proces, kom je op antwoorden als dieren houden op strooisel, via de koolstof wordt stikstof gebonden en blijft onderdeel van de levensprocessen. Door omzettingen en compostering ontstaat er een substantie die geschikt is om over de akkers en de weilanden te verspreiden en de bodem te voeden. In die vorm is er nauwelijks sprake van vervluchtiging of uitspoeling. De stikstof kan zijn levensproces vervolgen in de plantengroei en daarna in de dierenwereld, de mens en de atmosfeer. Meine vindt het verontrustend dat dergelijke problemen niet benaderd worden als een levensproces maar dat er geprobeerd wordt technische oplossingen te vinden om overtollige stikstof af te vangen.
Laat bodem en gewassen ons voeden door te 'genieten' in plaats van te 'lijden'
Op zijn eigen boerderij geeft hij het inspirerende voorbeeld door zich zoveel mogelijk te richten op levensprocessen en kringlopen te sluiten. In de troonrede neemt hij je op een levendige manier mee in zijn ervaringen hiermee. Hij is ervan overtuigd dat de levenskracht in het voedsel dat op deze manier tot stand komt ons voedt, in tegenstelling tot voedsel dat tot stand komt met een lijdensweg. Denk aan het bodemleven dat het zwaar te verduren krijgt met chemische korreltjes, planten die regelmatig een wolk ‘gewasbeschermingsmiddelen’ over zich heen krijgen waardoor veel gedood wordt. Met betrekking tot de veehouderij is het bewustzijn hierover al sterk gegroeid. Er is verschil tussen dieren die op een natuurlijke manier gehouden en gevoed wroden, bijvoorbeeld met geurend zongerijpt en gedroogd hooi, en dieren in de bio industrie tussen beton en ijzer met klimaatbeheersing en te vroeg gemaaid gras te eten krijgen, zwaar bemeste snijmais en sojaproducten uit verre, arme landen. Meine draagt graag bij aan het bewustzijn om ook op deze manier naar de akkerbouw en tuinbouw te gaan kijken. En de gewassen laten ‘genieten’, in plaats van te ‘lijden’.
Inleiding op de Boerentroonrede door Bert van Ruitenbeek
Michaël nodigt jou uit voor de biokennisweek