Meer kringloop met eigen voer uit mengteelt
De tarwe en veldboon van Rombouts ontwikkelden zich half juni redelijk na een fris voorjaar.
Veehouders kunnen met de teelt van eigen veevoer de kringloop op hun bedrijven beter sluiten. Verschillende BioAcademy partners zijn betrokken bij een themabijeenkomst over de rol van mengteelt daarin. Duidelijk werd dat de teelt van een graan en een vlinderbloemige voor extra eiwit van dezelfde hectares kan zorgen. Er kan wat mee en er zijn zaken om rekening mee te houden daarbij.
Ga niet je bouwplan ten koste van het ideaal kringloop helemaal omgooien als veehouder, zegt Achim Tijkorte van biologisch diervoederproducent Reudink. De veevoederexpert denkt dat het dan beter is om samen met een akkerbouwer de voerteelt op te zetten. Binnen het regionaal maken van de voerproductie past volgens Tijkorte de mengteelt van tarwe met een veldboon of andere mengteelten met een graan-vlinderbloemige combinatie. Daarmee heb je minder stikstofaanvoer nodig, breng je een eiwitrijk gewas in de vorm van boon, erwt of lupine in de eigen schuur én, dat is een bijzondere bijwerking: je graan zal door de mengteelt ook een hoger eiwitgehalte krijgen.
Alleen maar pluspunten? Nee, zo eenvoudig is het niet. De mengteelt brengt daarnaast wat vragen en dilemma’s. De eerste komt door het niet gelijktijdig afrijpen van beide gewassen. Om verliezen bij de oogst te voorkomen kan je niet wachten tot graan en peulvrucht beide rijp zijn. Als de eerste rijp is en de andere droog genoeg, zet je de combine erin.
Een andere keuze zit in de soort peulvrucht die je neemt. Verschillende veldbonen en lupines bevatten bitterstoffen waar het vee niet van houdt of tegen kan. Koeien verdragen die het minste, daarna varkens en kippen kunnen er het beste tegen, zegt Marta Lourenço van het Belgische onderzoeksinstituut ILVO. De keuze voor de variëteit hangt dus af van de bestemming van het voer.
Verwerking
Lourenço en Tijkorte spreken over de verwerking van de bonen. Volgens de voederdeskundige van Reudink is pletten of walsen of samen mengen en malen met het graan goed te doen. „Gerst en haver malen lastiger. Neem ook een monster om het eiwitgehalte van het voer te bepalen. Hoger eiwit in het voer is waardevoller. Dat maakt de eigen teelt financieel aantrekkelijker.”
Volgens Lourenço kan inkuilen van het mengsel de kwaliteit van het voer voor de dieren verbeteren. Je kunt daar additieven als bacteriën of melkzuren aan toevoegen, maar zonder is de kwaliteit van dit voer al goed. „De kuil bevordert de darmgezondheid bij de dieren en ze kunnen het eiwit beter benutten.” Het ILVO onderzoekt de beste verwerking van het product nog. Daarbij kijken ze naar toasten, inkuilen en extruderen. Andere mengsels vergelijkt het instituut naast tarwe-veldboon: erwt-gerst, erwt-tarwe, veldboon-triticale.
De studiebijeenkomst over ‘Veevoer van om de hoek’ op biologisch bedrijf De Westerade in Dronten.
Veldboon-tarwe voor de eigen kippen
Jan Rombouts laat de deelnemers aan de studiedag zijn mengteelt van veldbonen en tarwe zien. De BD-teler heeft een beperkte stikstofruimte en kan dus een gewas dat veel eiwit produceert zonder bemesting goed gebruiken. Hij voert de tarwe en bonen aan zijn kippen. Rombouts: „De tarwe pakt alle stikstof uit de schrale grond en de veldboon maakt met zijn wortelknolletjes zijn eigen stikstof. Het ras Tiffany is laag in bitterstof.”
Dit jaar kon Rombouts alleen zomertarwe Quintus zaaien, een soort die hij normaal gesproken te laag vindt. Maar door het koude voorjaar maakten de veldbonen ertussen een trage start. Daardoor is de combinatie met de lagere tarwe voor de veldboon goed uitgevallen. „Ik zaaide op 3 april 180 kilo veldboon en 60 kilo tarwe per hectare met een schijvenzaaimachine. De zaaidiepte was 6 centimeter, de middenweg voor de tarwe en de boon.”
De tarwe houdt de veldboon staande. Rombouts haalt een gemiddelde opbrengst van 7 tot 7,5 ton en hij kan de oogst meestal droog direct de silo indoen. „Lukt dat niet dan kan ik het product altijd nog in kisten voor de droogwand zetten. Het aandeel tarwe/bonen kan per seizoen verschillen. Liefst heb ik wat meer bonen. Daarom bracht ik de hoeveelheid zaaizaad voor de tarwe al eerder terug van 80 naar 60 kilo per hectare. De oogst kan met een gewone combine ingesteld als bij tarwe met iets meer lucht.”
Tijkorte vindt de keuze voor een zomerteelt goed, omdat het aandeel tannines (bitterstoffen) dan net wat lager is. Een winterveldboon kan ook meer bitterstoffen bevatten. Lourenço zegt dat inkuilen de afbraak van de tannines bevordert.
Jan Rombouts en Abco de Buck geven uitleg over de teelt in het perceel achter de boerderij van Rombouts.
Areaalgroei
Volgens Abco de Buck van het Louis Bolk Instituut is de teelt van veldbonen weer enigszins in opkomst. Door de import van goedkope soja is de teelt lang niet meer zo groot als 20 of 30 jaar geleden. „Nu groeit de teelt weer van het dieptepunt van 300 hectare naar meer dan 1.000 in Nederland.”
De Buck ziet de ondergrondse biodiversiteit op het veld als voordeel voor de benutting van nutriënten. „De veldboon maakt daarbij zijn eigen stikstof en de tarwe pakt de rest uit de grond. In het Remix-project onderzochten we meerdere tarwerassen en 7 veldbonenrassen. De laagste opbrengst komt uit monoteelt van veldboon en de hoogste uit de mengteelt van de boon en het graan. In feite tonen we aan dat 1 plus 1 dan 2,4 is. Je krijgt er een hele goede tarwe bij.” Die tarwe heeft namelijk 2 tot 3 procentpunt meer eiwit.
De tarwe heeft volgens de onderzoeker een sterk compenserende groei. Waar de veldboon gaten laat vallen stoelt het graan wat meer uit. De verhouding in de oogst kan verschillen, maar de compensatie van de tarwe brengt wel wat meer kilo’s.
Veldboon en tarwe vullen elkaar aan in nutriëntenbehoefte en de tarwe ondersteunt de veldboon tijdens de groei.
Reportage en foto's: Jorg Tönjes
De tarwe en veldboon van Rombouts ontwikkelden zich half juni redelijk na een fris voorjaar.
Veehouders kunnen met de teelt van eigen veevoer de kringloop op hun bedrijven beter sluiten. Verschillende BioAcademy partners zijn betrokken bij een themabijeenkomst over de rol van mengteelt daarin. Duidelijk werd dat de teelt van een graan en een vlinderbloemige voor extra eiwit van dezelfde hectares kan zorgen. Er kan wat mee en er zijn zaken om rekening mee te houden daarbij.
Ga niet je bouwplan ten koste van het ideaal kringloop helemaal omgooien als veehouder, zegt Achim Tijkorte van biologisch diervoederproducent Reudink. De veevoederexpert denkt dat het dan beter is om samen met een akkerbouwer de voerteelt op te zetten. Binnen het regionaal maken van de voerproductie past volgens Tijkorte de mengteelt van tarwe met een veldboon of andere mengteelten met een graan-vlinderbloemige combinatie. Daarmee heb je minder stikstofaanvoer nodig, breng je een eiwitrijk gewas in de vorm van boon, erwt of lupine in de eigen schuur én, dat is een bijzondere bijwerking: je graan zal door de mengteelt ook een hoger eiwitgehalte krijgen.
Alleen maar pluspunten? Nee, zo eenvoudig is het niet. De mengteelt brengt daarnaast wat vragen en dilemma’s. De eerste komt door het niet gelijktijdig afrijpen van beide gewassen. Om verliezen bij de oogst te voorkomen kan je niet wachten tot graan en peulvrucht beide rijp zijn. Als de eerste rijp is en de andere droog genoeg, zet je de combine erin.
Een andere keuze zit in de soort peulvrucht die je neemt. Verschillende veldbonen en lupines bevatten bitterstoffen waar het vee niet van houdt of tegen kan. Koeien verdragen die het minste, daarna varkens en kippen kunnen er het beste tegen, zegt Marta Lourenço van het Belgische onderzoeksinstituut ILVO. De keuze voor de variëteit hangt dus af van de bestemming van het voer.
Verwerking
Lourenço en Tijkorte spreken over de verwerking van de bonen. Volgens de voederdeskundige van Reudink is pletten of walsen of samen mengen en malen met het graan goed te doen. „Gerst en haver malen lastiger. Neem ook een monster om het eiwitgehalte van het voer te bepalen. Hoger eiwit in het voer is waardevoller. Dat maakt de eigen teelt financieel aantrekkelijker.”
Volgens Lourenço kan inkuilen van het mengsel de kwaliteit van het voer voor de dieren verbeteren. Je kunt daar additieven als bacteriën of melkzuren aan toevoegen, maar zonder is de kwaliteit van dit voer al goed. „De kuil bevordert de darmgezondheid bij de dieren en ze kunnen het eiwit beter benutten.” Het ILVO onderzoekt de beste verwerking van het product nog. Daarbij kijken ze naar toasten, inkuilen en extruderen. Andere mengsels vergelijkt het instituut naast tarwe-veldboon: erwt-gerst, erwt-tarwe, veldboon-triticale.
De studiebijeenkomst over ‘Veevoer van om de hoek’ op biologisch bedrijf De Westerade in Dronten.
Veldboon-tarwe voor de eigen kippen
Jan Rombouts laat de deelnemers aan de studiedag zijn mengteelt van veldbonen en tarwe zien. De BD-teler heeft een beperkte stikstofruimte en kan dus een gewas dat veel eiwit produceert zonder bemesting goed gebruiken. Hij voert de tarwe en bonen aan zijn kippen. Rombouts: „De tarwe pakt alle stikstof uit de schrale grond en de veldboon maakt met zijn wortelknolletjes zijn eigen stikstof. Het ras Tiffany is laag in bitterstof.”
Dit jaar kon Rombouts alleen zomertarwe Quintus zaaien, een soort die hij normaal gesproken te laag vindt. Maar door het koude voorjaar maakten de veldbonen ertussen een trage start. Daardoor is de combinatie met de lagere tarwe voor de veldboon goed uitgevallen. „Ik zaaide op 3 april 180 kilo veldboon en 60 kilo tarwe per hectare met een schijvenzaaimachine. De zaaidiepte was 6 centimeter, de middenweg voor de tarwe en de boon.”
De tarwe houdt de veldboon staande. Rombouts haalt een gemiddelde opbrengst van 7 tot 7,5 ton en hij kan de oogst meestal droog direct de silo indoen. „Lukt dat niet dan kan ik het product altijd nog in kisten voor de droogwand zetten. Het aandeel tarwe/bonen kan per seizoen verschillen. Liefst heb ik wat meer bonen. Daarom bracht ik de hoeveelheid zaaizaad voor de tarwe al eerder terug van 80 naar 60 kilo per hectare. De oogst kan met een gewone combine ingesteld als bij tarwe met iets meer lucht.”
Tijkorte vindt de keuze voor een zomerteelt goed, omdat het aandeel tannines (bitterstoffen) dan net wat lager is. Een winterveldboon kan ook meer bitterstoffen bevatten. Lourenço zegt dat inkuilen de afbraak van de tannines bevordert.
Jan Rombouts en Abco de Buck geven uitleg over de teelt in het perceel achter de boerderij van Rombouts.
Areaalgroei
Volgens Abco de Buck van het Louis Bolk Instituut is de teelt van veldbonen weer enigszins in opkomst. Door de import van goedkope soja is de teelt lang niet meer zo groot als 20 of 30 jaar geleden. „Nu groeit de teelt weer van het dieptepunt van 300 hectare naar meer dan 1.000 in Nederland.”
De Buck ziet de ondergrondse biodiversiteit op het veld als voordeel voor de benutting van nutriënten. „De veldboon maakt daarbij zijn eigen stikstof en de tarwe pakt de rest uit de grond. In het Remix-project onderzochten we meerdere tarwerassen en 7 veldbonenrassen. De laagste opbrengst komt uit monoteelt van veldboon en de hoogste uit de mengteelt van de boon en het graan. In feite tonen we aan dat 1 plus 1 dan 2,4 is. Je krijgt er een hele goede tarwe bij.” Die tarwe heeft namelijk 2 tot 3 procentpunt meer eiwit.
De tarwe heeft volgens de onderzoeker een sterk compenserende groei. Waar de veldboon gaten laat vallen stoelt het graan wat meer uit. De verhouding in de oogst kan verschillen, maar de compensatie van de tarwe brengt wel wat meer kilo’s.
Veldboon en tarwe vullen elkaar aan in nutriëntenbehoefte en de tarwe ondersteunt de veldboon tijdens de groei.
Reportage en foto's: Jorg Tönjes