Ruud Hendriks (Aeres Warmonderhof): "Kringlooplandbouw is een maatschappelijke transitie die veel verder gaat dan alleen de landbouw"

Het practoraat Kringlooplandbouw van Aeres MBO bestaat sinds 2020. Vanuit het practoraat worden trainingen gegeven via Aeres Training Centre die ook te vinden zijn op BioAcademy.

In 2018 heeft de overheid aangegeven dat in 2030 Nederland koploper kringlooplandbouw wil zijn. Een zeer ambitieuze doelstelling omdat in 2018 nog maar een heel beperkt aandeel kringloop werd gerealiseerd. De kern van kringlooplandbouw is dat er geen stoffen meer verloren gaan, maar dat alles wat nu nog als 'afval' wordt bestempeld als grondstof wordt benut. Dat betekent dat de landbouw, die nu grotendeels afhankelijk is van onder andere kunstmest en krachtvoer uit het buitenland, voor het overgrote deel op reststromen moet gaan werken. Daar komt nog als doelstelling bij, dat energie uit hernieuwbare bronnen komt.

Vliegwielfunctie
Ruud Hendriks werkt er als practor aan om het begrip kringloop invulling te geven voor docenten en studenten. Samen met collega Marieke den Engelse, die als accountmanager verantwoordelijk is voor het relatiebeheer en de verkoop van de trainingen en cursussen, vormen zij het vliegwiel voor de trainingen die bij Aeres Warmonderhof worden gegeven, de biodynamische locatie van Aeres. Ruud: "We hebben een ambitieuze taak. Gesteld is dat het biologische landbouw aandeel binnen het totale landbouwareaal in 2030, 15% moet zijn. Dat is een verdrievoudiging van het bestaande aandeel." Ruud en Marieke spreken van een transitie, bijna een revolutie. Ruud: "Kringlooplandbouw staat niet los van natuurinclusieve landbouw, biologische landbouw, regeneratieve landbouw, agro-ecologie en zo nog een aantal stromingen. Het zijn allemaal ontwikkelingsrichtingen die samen moeten leiden tot een landbouw die het ecologisch draagvlak van de aarde niet meer overschrijdt."

Revolutie
Dat vraagt om een drastische omschakeling die verder gaat dan de sector. Ruud beaamt dat: "Het beeld van deze interne kringloop moet worden veranderd in een beeld waarbij kringloop op een hoger niveau, namelijk maatschappijniveau speelt. Alles wat van het boerenerf wordt afgevoerd moet weer terugkomen als grondstof ter vervanging van kunstmest en krachtvoer. Het nu nog grote mineralenverlies moet worden beperkt omdat die niet eindeloos kan worden aangevoerd vanuit mijnen en vanuit fossiele energie. Dat te realiseren is een veel complexere opgave dan alleen de interne kringloop tussen akkerbouw en veehouder te optimaliseren, wat de oude kijk op kringlooplandbouw is."

De basis voor een dergelijke omschakeling vraag om een realistisch beleidskader. Naar de mening van Ruud is dat nu niet het geval. "De overheid heeft de boeren klemgezet, ze moeten omschakelen, dat kost veel geld. In combinatie met de uitvoering van het stikstofbeleid en het lage aandeel biologische producten binnen de retail, is het een onhaalbare doelstelling." Is dat de reden waarom de prijzen in supermarkten voor biologisch voedsel zo hoog zijn? "Mede, en als de prijzen hoog zijn in combinatie met een te laag volume ontstaat er geen gezond bedrijfsmodel dat zich gemakkelijk laat financieren. Nu speelt zeker ook mee dat de hele landbouw in een afwachtende houding is welk beleid we gaan krijgen. Het gezwabber van Den Haag maakt anticiperen op de toekomst heel lastig."

Lichtpunten
Desondanks zien Ruud en Marieke wel lichtpuntjes. Er zijn steeds meer boeren die willen omschakelen en die zich daar serieus over laten informeren. Daarnaast is biologische landbouw een kennisleverancier voor de brede landbouw. Daar spelen zij met het trainingscentrum op in. Marieke: "Van het totale trainingsaanbod begint het aandeel biologisch langzaam te stijgen. Wij zien dat de vraag naar trainingen op locatie groeit. Boeren staan open om van elkaar te leren. De erfbetreders (voorlichters) van nu zijn niet meer de alwetenden, maar veel meer samen en met studiegroepen de mogelijkheden aan het verkennen.

Speerpunten
Ruud heeft als practor een aantal speerpunten geformuleerd waar hij zich de komende jaren op gaat richten. Hij wil bewustwording creëren over het feit dat kringlooplandbouw een maatschappelijke transitie is die veel verder gaat dan alleen de landbouw. De afstand tussen boer en maatschappij is, volgens Ruud, in veel opzichten te groot geworden. Daarbij vindt hij het belangrijk dat mensenmest weer grondstof voor de landbouw wordt. De landbouw voert nu meer dan de helft van de mineralen af naar de consument. Die komen niet meer terug, maar verdwijnen in het riool en dat moet anders, volgens hem. Ruud: "De biologische sector heeft meer dan gemiddeld aandacht voor de interne kringloop. De kringloop met de maatschappij is op dit moment echter niet te realiseren, omdat de bio sector ook de eis heeft dat grondstoffen 100% biologisch gecertificeerd moeten zijn. De huidige retourstromen zijn dat vrijwel geen van alle. Daarmee is volledige kringlooplandbouw voor de bio sector vooralsnog niet mogelijk. Binnen de sector is de samenwerking tussen bedrijven wel heel sterk en het stikstofprobleem kennen we niet omdat het op stikstofbinding van vlinderbloemigen draait"

Groei door internationalisering
De groei van het trainingscentrum zet zich door. Hoewel het aandeel biologisch trainingen en cursussen langzaam stijgt, stijgt de vraag naar algemene landbouw trainingen en opleidingen heel snel. In 2024 is de omzet ten opzichte van 2023 met 50% gestegen. Marieke: "We zien ook dat de internationale belangstelling aan het toenemen is. In september jongstleden is er bijvoorbeeld een Vietnamese delegatie hier op bezoek geweest. Het waren specialisten op het gebied van biologisch landbouw in Vietnam. Ze wilden leren wat biodynamische landbouw is en dat is geweldig." Aeres is vertegenwoordigd in vele nationale en internationale onderwijsgremia. Marieke: "Het feit dat we met meer dan 150 landen relaties hebben opgebouwd betekent dat de vraag verder zal toenemen. Dat betekent dat ik samen met Ruud op maat gemaakte trainingen en cursussen kan blijven ontwikkelen en verkopen, en dat is een mooi vooruitzicht."